Cyril Ramaphosa klom enkele jaren geleden op tot het Zuid-Afrikaanse presidentschap en bracht opwinding en optimisme onder de opkomende zwarte professionals van het land, die zichzelf in hem zagen: een berekende zakenman met intellectueel gewicht. Het leek een tegengif voor de vorige regering, die zwarte professionals bekritiseerde als elites die medeplichtig waren aan de aanhoudende blanke dominantie van de economie.
Maar nu de kiezers woensdag naar de stembus gaan voor de belangrijkste verkiezingen in Zuid-Afrika sinds het einde van de apartheid dertig jaar geleden, vormen zwarte professionals een ernstige bedreiging voor Ramaphosa en de precaire greep van zijn partij op de macht. Afrikaans Nationaal Congres, oftewel ANC
Opiniepeilingen voorspellen En dat de partij voor het eerst sinds de eerste democratische verkiezingen van 1994 minder dan 50% van de nationale stemmen zal krijgen. Zwarte professionals zouden een belangrijke rol kunnen spelen in de ondergang van het ANC.
Na het verlaten van het ANC tijdens de door schandalen ontsierde ambtsperiode van Jacob Zuma, de voorganger van Ramaphosa, keerden veel professionals bij de verkiezingen van 2019 terug naar de partij. Ze geloofden dat de heer Ramaphosa de corruptie zou kunnen opruimen en de stagnerende economie zou kunnen keren, zo blijkt uit interviews met politici analisten en professionals van zwarte mensen.
Politieke analisten zeggen dat de terugkeer van deze kiezers naar het ANC bij de recente verkiezingen de partij heeft geholpen een comfortabele meerderheid te behouden.
Nu zeggen sommige zwarte professionals echter dat ze teleurgesteld zijn in de heer Ramaphosa, omdat ze geloven dat hij niet besluitvaardig genoeg heeft gehandeld om de economie nieuw leven in te blazen en de ANC-corruptie uit te roeien. Verbluffende werkloosheidArmoede, misdaad en gebrek aan basisvoorzieningen hebben ervoor gezorgd dat veel Zuid-Afrikanen de regering moe zijn.
“Het is alsof hij niet brutaal genoeg was”, zegt Polo Letica, een 48-jarige durfkapitalist. Hoewel ze Ramaphosa crediteert voor het veranderen van enkele staatsinstellingen, is ze van mening dat hij te veel overlegt voordat hij actie onderneemt. “Ik denk dat er een evenwicht is tussen overleg en autoritarisme. Ik denk niet dat hij dat evenwicht als leider goed heeft gevonden.
Zwarte professionals zijn mensen uit de midden- en hogere klassen die over het algemeen een bepaald niveau van hoger onderwijs hebben genoten, in witteboordenbanen werken en gemakkelijk in staat zijn levensbehoeften als voedsel, huisvesting en medische zorg te betalen. Deze groep is sinds het einde van de apartheid aanzienlijk gegroeid: zij vertegenwoordigt 3,4 miljoen van de Zuid-Afrikaanse bevolking van 62 miljoen, volgens onderzoekers van de Universiteit van Kaapstad. Zwarte professionals vertegenwoordigen slechts 7% van de zwarte bevolking, maar hebben een koopkracht van 22 miljard dollar, aldus de onderzoekers.
Volgens de laatste gegevens van Afrobarometer, een onafhankelijke onderzoeksorganisatie, heeft Ramaphosa in 2022 een goedkeuringsscore van 41 procent onder de zwarte midden- en hogere klasse. Maar slechts 30 procent van de zwarte welvarende klassen zei dat jaar dat ze bij de verkiezingen op het ANC zouden stemmen, tegen 51 procent in 2018, slechts enkele maanden nadat de heer Ramaphosa aan de macht kwam.
Bonky Madlungulwana, 25, eigenaar van een groothandel in brandhout en studeert rechten, stelde Ramaphosa een botte diagnose: “Ik denk dat hij geen ruggengraat heeft.”
De heer Ramaphosa verwierp de bewering dat hij een zwakke leider was en wees op recente verbeteringen bij staatsenergie- en spoorwegmaatschappijen als bewijs dat zijn leiderschapsstijl vruchten afwerpt.
“Degenen die een dictatoriale, avontuurlijke en roekeloze president willen, zullen dat in mij niet vinden”, zei hij tijdens een recente bijeenkomst op het stadhuis met jonge professionals in Johannesburg, waar hij een donker pak droeg in plaats van een zwart pak. Een gouden ANC-poloshirt dat gewoonlijk wordt gedragen tijdens verkiezingsbijeenkomsten. Hij voegde eraan toe: “Ze zullen in mij een president vinden die wil overleggen.” “Ik zeg dat ik besluitvaardig ben, maar ik wil mensen meenemen.”
Hoewel de partij de meeste steun krijgt van de armen en de arbeidersklasse, hebben zwarte professionals, met hun rijkdom en vermogen om macht te verwerven, een buitensporige invloed op het politieke verhaal dat kiezers in het hele land treft.
Het lijkt misschien paradoxaal dat de economisch worstelende zwarte Zuid-Afrikanen het ANC in hogere mate steunen dan de welvarende zwarte bevolking, die onder het leiderschap van de partij het meest heeft geprofiteerd. Maar veel zwarte politici en professionals zeggen dat het moeilijker is om de zwarte midden- en hogere klassen tevreden te stellen.
Ze worden niet beïnvloed door de banen in de openbare werken, gratis overheidshuisvesting en contante uitkeringen die partijleiders hun arme kiezers en kiezers uit de arbeidersklasse beloven. In plaats daarvan zijn ze geïnteresseerd in het vervolgen van corrupte functionarissen, het benoemen van competente leiders in staatsbedrijven en beleid dat hun bedrijven in staat stelt te concurreren met blanke entiteiten.
Zwarte professionals zeggen dat ze ook de pijn voelen van wijdverbreide armoede: velen van hen betalen wat Zuid-Afrikanen de ‘zwarte belasting’ noemen, waarbij ze een deel van hun inkomen naar huis sturen om werkloze familieleden te ondersteunen. Zwarte professionals zijn er ook verontwaardigd over dat de inefficiëntie van de overheid hen dwingt te betalen voor particuliere beveiliging, scholen en ziekenhuizen.
Voor velen verzwakken deze lasten het argument van de partij dat zwarte professionals uit de armoede konden klimmen dankzij het door de overheid aangeboden positieve discriminatiebeleid of subsidies voor hoger onderwijs.
“Je kunt een vis niet klappen terwijl hij zwemt”, zei de heer Madlungulwana, eraan toevoegend dat de missie van elke effectieve regering het bieden van educatieve en economische kansen aan haar bevolking is.
De critici van Ramaphosa zeggen dat hij zich soms meer bezig leek te houden met het kalmeren van de factiestrijd binnen de partij dan met het nemen van moeilijke beslissingen die het land ten goede zouden kunnen komen, zoals het ontslaan van ineffectieve ministers. Maar de aanhangers van Ramaphosa zeggen dat zijn afgemeten aanpak Zuid-Afrika van de crisis heeft gered en corrupte staatsinstellingen ten val heeft gebracht.
“Het enige waar je tijdens zijn presidentschap op kunt rekenen, is dat er veel politieke stabiliteit is”, zegt de 32-jarige Sarah Mukwebo, die bij het Nationale Ministerie werkt.
Het ANC moet de zwarte middenklasse beter uitleggen wat de specifieke redenen zijn waarom het land nog steeds met uitdagingen wordt geconfronteerd, zoals de aanhoudende impact van de Covid-19-pandemie op de samenleving, zegt Mdumisini Ntuli, voorzitter van de verkiezingscampagne van de partij. Economie.
Terwijl een groot deel van de campagnes van het ANC plaatsvindt als oppepperbijeenkomsten in arme gemeenschappen en arbeidersgemeenschappen, neemt de betrokkenheid bij kiezers uit de middenklasse eenvoudiger vormen aan: bijeenkomsten bij particulieren, lunches en diners, of forums op universiteitscampussen.
De typische retoriek van de heer Ramaphosa tegen zwarte professionals omvat onder meer het benadrukken van corrupte instellingen, de energiecrisis, de havens en het kapotte spoorwegsysteem dat zijn regering heeft geërfd. Hij probeert een beeld te schetsen van Zuid-Afrika dat de goede kant op gaat.
Maar het ANC concurreert dit jaar met 51 oppositiepartijen, waarvan er 11 een blok hebben gevormd onder leiding van de Democratische Alliantie, de op een na grootste partij van het land. Er wordt nog steeds verwacht dat het ANC zal domineren, maar als het minder dan 50 procent van de stemmen krijgt, zal het een bondgenootschap moeten sluiten met een of meer oppositiepartijen om een regering te vormen.
Songiso Zebe, voormalig journalist en directeur bedrijfscommunicatie, lanceerde vorig jaar een politieke partij, Rise Mzansi, met als doel ontevreden zwarte kiezers uit de midden- en hogere klasse aan te trekken. Eén uitdaging, zei hij, was het proberen zwarte professionals te motiveren politiek actief te worden.
“De vraag die ze zullen stellen is: 'Wat ga je voor mij doen?'” zei hij. “Ze hangen aan de jas van politici om hen te helpen hun dromen waar te maken.”
Voor veel zwarte professionals kwam het ANC op het hoogtepunt van het tijdperk van Thabo Mbeki, die Nelson Mandela in 1999 opvolgde als president. De heer Mbeki concentreerde zich sterk op beleid om meer zwarte eigendom van bedrijven te garanderen.
Maar een reactie van degenen die vonden dat hij de armen achter zich liet, leidde tot de opkomst van Zuma, een populist die zichzelf een voorvechter van de gewone mensen noemde. Zuma bespotte zwarte zakenlieden als ‘slimme zwarten’ die neerkeken op mensen met minder opleiding en rijkdom.
Toen de heer Ramaphosa in 2018 aantrad als opvolger van de heer Zuma, die aftrad onder druk van beschuldigingen van corruptie, waren de leiders van het zwarte bedrijfsleven optimistisch. De heer Ramaphosa werd een post-apartheid miljardair dankzij het ANC-beleid dat bedrijven stimuleerde om eigendom aan zwarten te geven. Velen geloofden dat hij zwarte ondernemers zou steunen en te rijk was om zich door corruptie te laten verleiden.
Andile Nomlala, een 40-jarige vastgoed- en landbouwzakenman, herinnert zich een bijeenkomst vóór de verkiezingen van 2019 in de chique buitenwijk Sandton in Johannesburg, waar Ramaphosa ongeveer 300 zwarte professionals ontmoette.
De heer Nomlala herinnert zich dat hij vanaf het podium sprak en beloofde zwarte bedrijven te laten groeien en de corruptie in de partij uit te roeien door middel van goed bestuur.
“Toen ik de zaal verliet, was er niets anders in mijn hart dan hoop”, zei Nomlala, die voor het eerst sinds Mbeki’s presidentschap zijn stem op het ANC uitbracht.
Maar de afgelopen vijf jaar hebben hem verdrietig gemaakt. Hij vindt dat de heer Ramaphosa te traag is geweest met het aanpakken van de elektriciteitscrisis en het ter verantwoording roepen van corrupte ambtenaren.
“We zijn erg teleurgesteld”, zei de heer Nomlala. “Mensen zijn boos op het ANC”