Schwerin, Duitsland – Het grijze gebouw in de noordoost-Duitse stad Schwerin, tussen een tramhalte en een kebabwinkel, ziet er ongevaarlijk uit – en dat geldt ook voor de huurder, de Stichting voor Klimaat- en Milieubescherming.
Toch heeft dit regionale instituut, 23 maanden geleden opgericht door de lokale deelstaatregering, weinig gedaan voor het klimaat. In plaats daarvan fungeerde het als een doorgeefluik voor ten minste € 165 miljoen van het energiebedrijf Gazprom, eigendom van het Kremlin, om een van ‘s werelds meest omstreden gaspijpleidingen te bouwen: Nord Stream 2.
In 2020 dreigden de Verenigde Staten met sancties tegen elk bedrijf dat in de pijplijn actief was. De gedachte was dat het plaatsen van de bedrijven onder een overkoepelende organisatie Washington ervan zou weerhouden sancties op te leggen, omdat ze zich in feite zouden richten op een Duitse overheidsinstantie.
Zo hielp de Climate Foundation bedrijven bij het huren van havenruimte voor onderhoud aan een Russisch pijpenlegschip, kocht ze een steenlegvrachtschip van miljoenen dollars en bemiddelde ze bij tal van andere transacties.
“Missie volbracht”, schreef de president van het bedrijf, Erwin Sellering, de voormalige gouverneur van de staat, in januari op zijn website om de voltooiing van de pijpleiding te vieren.
Elk feestgevoel eindigde een maand later, nadat Russische troepen Oekraïne binnenvielen, een invasie die de burgers dwong na te denken over de medeplichtigheid van Duitsland aan de ambities van Moskou. De Climate Foundation wordt nu onderzocht door het deelstaatparlement en is een casestudy geworden van hoe ver sommige Duitse leiders bereid waren te gaan om goedkoop Russisch gas te laten stromen.
“Het is zo gek als maar kan – dat een Duitse staatsautoriteit geld aanneemt van Gazprom om de pijplijn te voltooien die Gazprom niet kan voltooien omdat het onder Amerikaanse sancties valt”, zei Konstantin Zerger van DUH, een prominente Duitse milieuwaakhond.
Activisten zoals hij hebben vanaf het begin vraagtekens gezet bij het nut van de pijplijn. Duitsland krijgt al 55 procent van zijn gasvoorraden via een andere directe pijpleiding uit Rusland, Nord Stream 1.
Tegenwoordig is Nord Stream 2 politiek dood – en ook beschadigd door A.I Mysterieuze uitbarsting in september. Nog niet zo lang geleden voerden Duitse leiders echter aan dat Russisch gas een strategisch nationaal belang was en wezen ze de geopolitieke zorgen over de pijpleiding van de Verenigde Staten, Polen en andere landen af. De pijpleiding is een prioriteit geweest voor zowel Moskou als Berlijn, met Duitse functionarissen van beide grote partijen die optreden als fervente cheerleaders.
Nergens is dat zo duidelijk als in Mecklenburg-Vorpommern, een van de armste deelstaten van Duitsland en ooit onderdeel van het voormalige communistische oosten, waar beide pijpleidingen aan land komen. Oudere generaties daar zijn opgevoed met de Sovjetcultuur en herinneren zich nog de tijd dat Amerika de vijand was en Moskou de beschermer.
De heer Seling en zijn opvolger als gouverneur Manuela Schwezig waren bondgenoten Oud-kanselier Gerhard Schrödereen lid van de Sociaal-Democratische Partij, een persoonlijke vriend van de Russische president Vladimir Poetin en een lobbyist voor Russische energiebedrijven.
De conservatieve opvolger van de heer Schroeder, Angela Merkel, wiens kiesdistrict Mecklenburg-Vorpommern was, steunde Nord Stream 2 na de Russische invasie van de Krim in 2014 en verdedigde het zelfs na Moskou. gehackt Duitse parlement, Hij vermoordde een Tsjetsjeense rebel In het centrum van Berlijn en De Russische dissident Aleksej Navalny werd vergiftigd.
Voor de oorlog beschreef de huidige kanselier, Olaf Scholz, Nord Stream 2 als een “project van de particuliere sector” en vorig jaar, toen hij minister van Financiën was, schreef hij persoonlijk aan zijn Amerikaanse tegenhanger om een stopzetting van de sancties te eisen. (In oktober beweerde dhr. Schulz dat hij “altijd zeker” was dat dhr. Poetin “energievoorraden zou bewapenen”.)
Zowel de heer Schulz als mevrouw Merkel wisten van de Climate Foundation. Geen van beiden heeft zich ertegen uitgesproken, en het lijkt er ook niet in geïnteresseerd, want Moskou heeft flink geïnvesteerd in Mecklenburg-Vorpommern en de Koude Oorlog-netwerken nieuw leven ingeblazen, inclusief ex-spionnen, om de pijplijn te leveren.
“We zien de invloed van Rusland op de Europese politiek in een microkosmos van Mecklenburg-Voor-Pommeren”, zegt Claudia Müller, een groene wetgever van de staat. “Het is het meest succesvolle voorbeeld.”
Dag van Rusland
In oktober 2014, zeven maanden nadat Rusland de Krim illegaal had geannexeerd, was de heer Selling, de gouverneur van Mecklenburg-Vorpommern, gastheer van de eerste “Ruslanddag” van de staat.
De social media-mijn werd gesponsord door Gazprom en Nord Stream en werd gehouden in het Neptune Hotel, dat nog steeds het “Stasi Hotel” wordt genoemd vanwege zijn reputatie als voormalige buitenpost van de Oost-Duitse geheime politie.
Op de gastenlijst stonden voormalige spionnen, met name Matthias Warnig, algemeen directeur van Nord Stream AG, die Nord Stream 1 bouwde en exploiteerde. In 1988 won hij de Stasi-medaille voor zijn verdiensten voor het rekruteren van westerse spionnen. Nu was hij Duitse geldschieters aan het werven voor een tweede Russische pijpleiding. (Zijn communicatiedirecteur, Stephen Ebert, was een voormalige Stasi-informant wiens codenaam “Paul” was).
Tot dat moment overschaduwden de ambities van Poetin in Oekraïne Nord Stream 2. Mevrouw Merkel leidde in het voorjaar de eerste westerse sancties tegen Rusland vanwege de annexatie van de Krim, hoewel ze er niet in slaagden het Russische gas af te sluiten.
Andrei Zverev, destijds de Russische vice-ambassadeur, vertelde dat jaar aan de Duitse krant Die Welt dat een “gezellige dialoog” met Berlijn onmogelijk was geworden. In plaats daarvan, zei hij, concentreert Moskou zijn inspanningen “één niveau lager”.
Het voorbeeld dat hij aanhaalde was “Ruslanddag”.
De lobby-inspanningen hebben hun vruchten afgeworpen. Tegen de tijd dat de volgende Russische staatsdag in 2016 aanbrak, had Berlijn Nord Stream 2 goedgekeurd. Lubmin, een klein kustplaatsje Waar de Nord Stream 1-pijpleiding sinds 2011 Russisch gas pompt. De burgemeester van Lubmin, Axel Vogt, was opgetogen. Nord Stream doneerde al 3.000 euro per jaar aan de dorpskas en betaalde miljoenen euro’s aan belastingen.
Toen de bouw begon, waarschuwde Polen dat Moskou de controle over de Europese gasvoorziening als wapen zou kunnen gebruiken, een zorg die andere bondgenoten begonnen te delen.
In 2019 legden de Verenigde Staten sancties op aan Gazprom en andere Russische bedrijven die actief zijn op Nord Stream 2. Het congres kwam toen met het idee van zogenaamde extraterritoriale sancties, gericht tegen elk bedrijf – zelfs buiten Rusland – dat werkt aan het beëindigen van de pijpleiding.
Hoewel het nooit werd geactiveerd, was de dreiging alleen al voldoende om de pijpleiding, die voor 90 procent voltooid was, te bedreigen. De Zwitsers-Nederlandse aannemer Allseas heeft zijn pijpenleggers op sleeptouw. Het project stopte.
Duitsland was woedend en de gevoelens waren vooral verbitterd in Mecklenburg-Vorpommern.
“Voor veel mensen hier is Amerika de pestkop geweest”, zegt dhr. Vogt, de burgemeester van Lubmin, die opgroeide met het studeren van Russisch. Het wil zijn olie en gas verkopen.
Werk om Amerikaanse bedreigingen heen
Deze mening werd alleen maar versterkt toen er op 5 augustus 2020 een brief binnenkwam van drie machtige Republikeinse senatoren.
Ted Cruz uit Texas, Tom Cotton uit Arkansas en Ron Johnson uit Wisconsin waarschuwden voor “verpletterende juridische en economische straffen” als lokale Duitse bedrijven aan het project zouden blijven werken.
“Het was niet alleen advies”, zegt Frank Kracht, de burgemeester van Sassnitz, de thuisbasis van de haven van Mokran, een van de knooppunten voor de staat die hielp bij de aanleg van de pijpleiding. “Dit was een bedreiging.”
Duitse commandanten waren verontwaardigd.
Mevrouw Merkel, de toenmalige kanselier, zei dat de pijpleiding moet stoppen. Schulz, de toenmalige minister van Financiën, schreef aan de Amerikaanse minister van Financiën Steven T. Mnuchin en stelde “ongehinderde bouw en exploitatie van Nord Stream 2” voor in ruil voor een investering van maximaal € 1 miljard in terminals om Amerikaans gas te importeren. Washington weigerde.
Minder dan twee weken later stormde de heer Warnig, CEO van Nord Stream 2, buiten het staatshuis van Mecklenburg-Vorpommern, een boeket vasthouden. Het was de eerste van verschillende ontmoetingen met de gouverneur, mevrouw Schwezig, over hoe de aanhoudende dreiging van Amerikaanse sancties te overwinnen, volgens een lijst van vergaderingen die de staat gedwongen heeft vrij te geven aan het parlement.
Een maand later, in september, hadden ze een diner van drie uur met voormalig kanselier Schroeder.
Op dat moment ontstond het idee van een door de staat gesteunde instelling als een manier om bedrijven te beschermen.
“Tijdens frequente telefoongesprekken waren er regelmatig gesprekken met een vertegenwoordiger van Nord Stream 2 over de mogelijkheid en hoe een mogelijke beschermende paraplu kan worden gemaakt”, vertelde Christian Biegel, de toenmalige minister van Energie van de staat, aan The New York Times. “In het najaar had het idee voor een stichting vorm gekregen.”
Vrijgegeven e-mails Op verzoek van activisten en de mediashow was Nord Stream 2 betrokken bij het schrijven van de statuten van de organisatie, het opleggen van wijzigingen aan de regering van mevrouw Schwesig en het opstellen van communicatierichtlijnen.
Een e-mail van de heer Ebert, hoofd communicatie van Nord Stream 2, vertelde de regering om “de instelling met een knipoog te positioneren als een ‘slim antwoord’ op het verhardende gedrag van de Verenigde Staten van Amerika.”
Het belangrijkste was echter de clandestiene handelstak van het bedrijf, wiens kennelijke doel was om de pijplijn te voltooien.
De heer Begel beschreef de handelstak als een “magazijn” – het kopen en opslaan van voorraden die Duitse bedrijven nodig hebben om Russische schepen te helpen de pijpleiding te voltooien, en hen zo te beschermen tegen mogelijke sancties.
Maar de instelling ging verder.
In de nabijgelegen havenstad Rostock heeft de stichting een bedrijf gefinancierd dat aanlegsteigers huurt met de bedoeling offshore windenergie te bedienen, maar in feite het Russische schip bedient dat wordt gebruikt om pijpen te leggen. Het heeft volgens het bedrijf ook 18 miljoen euro uitgegeven om het vrachtschip Blue Ship te kopen en om te bouwen tot een steenlegschip. Documenten voor het eerst gepubliceerd door de Duitse krant Welt.
Satellietgegevens toonden aan dat Blue Sheep zijn werk in januari van dit jaar voltooide. In februari, onder internationale druk en twee dagen voordat Rusland Oekraïne binnenviel, Kanselier Schultz stopte het project.
Nord stream 2 is nooit gebruikt.
We wilden de pijpleiding
De invasie zorgde voor een lang uitgestelde afrekening voor Duitsland met betrekking tot zijn betrekkingen met Rusland. Maar het is nog niet voorbij.
Nu de temperaturen dalen en de stookkosten stijgen, gaan zowel in de deelstaat van mevrouw Schwezig als in andere delen van Duitsland wekelijks demonstranten de straat op. Velen van hen komen met een simpele strijdkreet, versierd met posters en spandoeken.
“Heropen Nord Stream 2.”
Ook veel ambtenaren zijn er nog steeds niet van overtuigd dat er iets mis was met de pijpleiding.
Selling, de voormalige gouverneur, blijft woedend zijn tegen de “weerzinwekkende” Amerikaanse sancties, waarbij hij erop aandringt dat het werk van zijn stichting “geloof in de soevereiniteit van Duitsland” is.
Onder toenemende juridische druk onthulde zijn stichting dat het € 192 miljoen had ontvangen van Nord Stream 2, geld dat het gebruikte om tussenpersoon te spelen bij het bouwen van de pijplijn waarbij 80 bedrijven betrokken waren in 119 deals ter waarde van € 165 miljoen.
De stichting bevestigde ook dat voor elke transactie namens Nord Stream 2 de stichting een commissie van 10 procent nam.
De heer Sellering weigerde geïnterviewd te worden door The Times.
Sinds de Russische invasie heeft Schwezig afstand genomen van de pijpleiding. Maar ze verwerpt het idee dat Moskou hen heeft bedrogen.
“Er wordt beweerd dat de Russen ons hebben beïnvloed”, vertelde mevrouw Schwezig aan The Times. “We waren niet onder de indruk, we wilden de pijplijn.”
Ze heeft hoorzittingen met functionarissen van haar administratie uitgesteld, omdat ze zeiden dat dit hen zou afleiden van hun overheidswerk. Sommige e-mails die naar het onderzoek zijn gestuurd, lijken te ontbreken, terwijl er geen notulen zijn gemaakt tijdens sommige staatsbijeenkomsten met Nord Stream 2.
“Hoe kun je een regering ter verantwoording roepen die niets documenteert?” vroeg Hannes Dam, een staatswetgever van de Groene Partij in de onderzoekscommissie.
Dam en andere wetgevers stellen een lijst op van getuigen die niet alleen mevrouw Schwezig zouden kunnen omvatten, maar ook twee voormalige adviseurs, mevrouw Merkel en de heer Schroeder.
Maar hij vreest dat door de vertraging het onderzoek niet voor het einde van de legislatuur in 2026 zal zijn afgerond. Als dat gebeurt, stopt het onderzoek automatisch.
Christopher F Schweetz Bijgedragen rapportage uit Berlijn.